Агаарын бохирдол нь зөвхөн Монгол улсад тулгараад буй асуудал бэрхшээл биш юм. Дэлхийн олон оронд утаа, агаарын бохирдол дээд цэгтээ хүрч байсан ч Монголоос ялгаатай нь тэд даруй арга хэмжээ авч уг асуудлаасаа аль хэдийнэ салаад байна.
Зарим улс орны агаарын бохирдолтойгоо хэрхэн тэмцсэн талаарх ажилттай хэрэгжсэн арга хэмжээ, туршлагаас хүргэе.
ШВЕД – Цэвэр эрчим хүч ба хот төлөвлөлт
Швед улс нь агаарын бохирдлын эсрэг ногоон бодлого, цэвэр эрчим хүчний шилжилт, нийтийн тээврийн хөгжил зэрэг арга хэмжээг амжилттай хэрэгжүүлж буй орнуудын нэг юм.
Тэд агаарын бохирдлын асуудлыг 20-р зууны дунд үеэс эхлэн шийдвэрлэх арга хэмжээнүүдийг авч эхэлсэн. Агаарын бохирдлын оргил үе нь 1960-1970-аад он байсан. Энэ үед аж үйлдвэржилт эрчимжиж, хотжилт нэмэгдсэнээр хүхрийн давхар исэл (SO₂) болон бусад бохирдуулагч бодисууд их хэмжээгээр ялгарч байв.
Гэсэн хэдий ч, 1980-аад оноос Швед улс агаарын чанарыг сайжруулах хатуу бодлого хэрэгжүүлж, сэргээгдэх эрчим хүчийг дэмжиж, автомашины утааны хяналтыг сайжруулсан. Үүний үр дүнд агаарын бохирдол мэдэгдэхүйц буурсан бөгөөд өнөөдөр Швед дэлхийн хамгийн цэвэр агаартай орнуудын нэг болжээ.
Тэдний авсан гол арга хэмжээ:
- Сэргээгдэх эрчим хүчний хувь хэмжээг нэмэгдүүлсэн: Ус, салхины эрчим хүчний хэрэглээг дэмжиж, нүүрсний хэрэглээг хязгаарласан.
- Хотын төвийн замын хөдөлгөөнийг зохицуулах бодлого: Стокгольм хотод автомашины түгжрэлийн төлбөр тогтоосноор машин бага зорчих болсон.
- Хогийг эрчим хүч болгон хувиргах: "Waste-to-Energy" хөтөлбөр хэрэгжүүлж, хог хаягдлаас эрчим хүч гарган авдаг.
Үр дүн:
- Шведийн хотоор явах автомашины тоо багассан.
- Агаарын чанар Европын бусад оронтой харьцуулахад хамгийн сайн түвшинд байна.
- Нийт эрчим хүчний 80 гаруй хувийг сэргээгдэх эх үүсвэрээс гаргаж авдаг.
ЯПОН – Үйлдвэрлэл ба өндөр технологийн шийдлүүд
Япон улс 1950-70-аад онд үйлдвэрлэлийн хэт өсөлтийн улмаас агаарын бохирдол ноцтой асуудал болсон. Тэдний агаарын бохирдлын оргил үе нь 1950-1970-аад он байсан. Энэ нь тус улсын хурдацтай аж үйлдвэржилтийн үетэй давхцаж байв. Дэлхийн II дайны дараа Япон эдийн засгаа сэргээх зорилгоор үйлдвэрлэл, хотжилтыг эрчимжүүлсэн нь агаарт их хэмжээний бохирдол үүсэх шалтгаан болсон. Гэвч Япон засгийн газар хатуу хууль, дэвшилтэт технологи нэвтрүүлснээр энэ асуудлыг шийдвэрлэж чадсан.
Тэдний авсан гол арга хэмжээ:
- Агаарын бохирдлын тухай хуулиудыг чангатгасан: 1968 онд "Агаарын чанарын стандарт"-ыг бий болгож, үйлдвэрүүдийг хянах систем нэвтрүүлсэн.
- Цэвэр технологи хөгжүүлсэн: Машин, үйлдвэрүүдэд дэвшилтэт шүүлтүүр, бохирдол бууруулах систем суурилуулсан.
- Эко автомашины үйлдвэрлэлийг дэмжсэн: Hybrid болон цахилгаан машин (Toyota Prius зэрэг) анхлан хөгжүүлсэн.
Үр дүн:
- Токио, Осака зэрэг хотуудын агаарын чанар эрс сайжирсан.
- Өндөр технологийн ачаар үйлдвэрлэлийн бохирдол буурсан.
- Цахилгаан машин дэлхийд тэргүүлэгч болсон – Nissan, Toyota зэрэг компаниуд шинэ технологийг нэвтрүүлсэн.
ГЕРМАН – Ногоон эрчим хүч ба ялгарлыг хянах бодлого
Германы агаарын бохирдлын оргил үе нь 20-р зууны дунд үеэс 1980-аад он хүртэл үргэлжилсэн. Энэ нь аж үйлдвэржилт, хотжилт, автомашины хэрэглээ нэмэгдсэнтэй холбоотой байв. Герман улс нүүрсний хэрэглээг хязгаарлах, ногоон эрчим хүчийг дэмжих, бохирдлыг хянах арга хэмжээг идэвхтэй хэрэгжүүлж байна.
Тэдний хэрэгжүүлсэн гол арга хэмжээ:
- Energiewende (Эрчим хүчний шилжилт) хөтөлбөр: Нар, салхи, усны эрчим хүчийг нэмэгдүүлж, нүүрсний хэрэглээг бууруулсан.
- Бага ялгаралтын бүсүүд (LEZ) нэвтрүүлсэн: Хотын төвд хорт утаа ялгаруулдаг машинуудыг зорчихыг хориглосон.
- Нүүрстөрөгчийн татвар тогтоосон: Томоохон үйлдвэрүүд хүлэмжийн хий бага ялгаруулдаг технологи ашиглах шаардлагатай болсон.
Үр дүн:
- 2038 он гэхэд нүүрсний хэрэглээг бүрэн зогсоох зорилт тавьсан.
- Сэргээгдэх эрчим хүчний эзлэх хувь 50 хувьд хүрсэн.
- Берлин, Мюнхен зэрэг хотуудын агаарын чанар эрс сайжирсан.
4. БНХАУ – Шуурхай арга хэмжээ ба инноваци
БНХАУ-ын агаарын бохирдлын оргил үе нь 2010-2015 оны хооронд байв. Энэ үед Хятад улс хурдацтай аж үйлдвэржилт, хотжилтын улмаас нүүрс түлшний хэрэглээг нэмэгдүүлж, автомашины тоо огцом өссөнөөр агаарын чанар эрс муудсан. Тэд 2013 оноос эхлэн хатуу бодлого хэрэгжүүлж, бохирдлыг бууруулсан.
Тэдний авсан гол арга хэмжээ:
- Агаарын бохирдлын эсрэг үндэсний төлөвлөгөө (2013): Томоохон хотуудад үйлдвэрүүдийг хаах, байгальд ээлтэй технологи хэрэглэх шаардлагатай болсон.
- Цахилгаан автомашины үйлдвэрлэл: Дэлхийд хамгийн олон цахилгаан машин үйлдвэрлэж буй улс (BYD, NIO зэрэг компаниуд).
- Нүүрсний хэрэглээг хязгаарласан: Нүүрсээр ажилладаг үйлдвэрүүдийг хааж, сэргээгдэх эрчим хүчний эх үүсвэрүүдэд хөрөнгө оруулсан.
Үр дүн:
- 2013-2020 оны хооронд томоохон хотуудын PM2.5 бохирдол 40 хувиар буурсан.
- Хятадын цахилгаан автомашины зах зээл дэлхийд тэргүүлэгч болсон.
- Бээжин хотын утааны түвшин мэдэгдэхүйц багассан.
5. БНСУ – Нарийн тоосонцрын эсрэг бодлого
БНСУ-ын агаарын бохирдлын оргил үе нь 1990-2000-аад оны эхэн үе байв. Энэ үед аж үйлдвэржилт, автомашины хэрэглээ, нүүрсний шаталт ихэссэн нь агаарын чанарт сөргөөр нөлөөлсөн. Гэвч 2010 оноос хойш БНСУ дотоодын бохирдлыг бууруулсан ч Хятадаас ирэх нарийн тоосонцор (PM2.5, PM10)-ын асуудалтай тулгарч байв.
Тэдний авсан гол арга хэмжээ:
- Бохирдлын эсрэг онцгой арга хэмжээ авав: Өндөр бохирдолтой үед үйлдвэрүүдийг түр хаах, автомашины хөдөлгөөнийг хязгаарласан.
- Цахилгаан болон устөрөгчийн машиныг дэмжих: Hyundai компани устөрөгчийн автомашин үйлдвэрлэж байна.
- Ногоон бүсийг өргөжүүлэх: Сөүл хотын ойр орчмын ойжуулалтыг нэмэгдүүлсэн.
Үр дүн:
- PM2.5 түвшин 30 хувиар буурсан.
- Цахилгаан машины хэрэглээ нэмэгдэж, утаа багассан.
6. АНУ – Хууль эрх зүйн зохицуулалт ба технологи
АНУ нь агаарын бохирдлыг бууруулах хамгийн хүчтэй хууль эрхзүйн системтэй орны нэг. Тэдний агаарын бохирдлын оргил үе нь 1950-1970-аад оны хооронд байсан гэж үздэг. Энэ хугацаанд үйлдвэрлэл, автомашины хэрэглээ огцом өссөн нь бохирдлыг ихээхэн нэмэгдүүлсэн. Ялангуяа томоохон хотууд болох Лос-Анжелес, Нью-Йорк, Чикаго, Питтсбург зэрэг газруудад утаа, хүхрийн давхар исэл (SO₂), нүүрстөрөгчийн дутуу исэл (CO) их хэмжээгээр ялгарч байв.
Тэдний авсан гол арга хэмжээ:
- Цэвэр агаарын тухай хууль (1970): Томоохон үйлдвэрүүдийг хатуу хяналтад оруулсан.
- Автомашины катализатор нэвтрүүлсэн: Машины хорт хийг бууруулах технологи бүх машины стандарт болсон.
- Нүүрсний цахилгаан станцуудыг хаах бодлого: Ногоон эрчим хүч рүү шилжих бодлого хэрэгжүүлж байна.
Үр дүн:
- 1970 оноос хойш бохирдлын хэмжээ 70 хувиар буурсан.
- Лос Анжелес зэрэг хотуудын агаарын чанар эрс сайжирсан.
ИХ БРИТАНИ – Хотын бохирдлыг бууруулах бодлого
Их Британи, ялангуяа Лондон хотыг 1952 оны 12-р сард 5 хоногийн турш хорт утаа бүрхсэн. Үүний улмаас 12,000 гаруй хүн нас барж, 100 мянга гаруй хүн амьсгалын замын хүнд өвчин тусжээ. Агаарын бохирдлын гол шалтгаан нь хүйтний улиралд нүүрс түлэх нь нэмэгдсэн, цаг агаарын өндөр даралт утааг газар дээр барьсан, үйлдвэрүүдийн хяналтгүй бохирдол зэрэг байсан. Гэсэн ч Их Британи агаарын бохирдлыг хамгийн их бууруулсан улс орны нэг юм.
Тэдний авсан гол арга хэмжээ:
- ULEZ (Ultra Low Emission Zone) бүс: Утаа их ялгаруулдаг автомашиныг өндөр төлбөртэй болгосон.
- Нүүрсний цахилгаан станцуудыг хаасан: Сэргээгдэх эрчим хүчний хэрэглээг нэмэгдүүлсэн.
- Нийтийн тээврийн хөгжүүлэлт: Автобус, метроны үйлчилгээг сайжруулсан.
Үр дүн:
- 2020 оноос хойш Лондоны NO2 түвшин 40 хувиар буурсан.
- Цахилгаан машин, нийтийн тээвэр давамгайлах болжээ.
Сэтгэгдэл бичих